Casus: medewerker reageert heftig op uitspraken leidinggevende

In deze casus, die is gebaseerd op een werkelijke situatie, beschrijf ik een situatie die je als leidinggevende kunt tegenkomen. Ogenschijnlijk is er niet echt veel aan de hand, maar onderhuids gebeurt er van alles. Als leidinggevende mag je je bewust zijn van de positie waarin je je bevindt. Dit is een hiërarchische positie die voor veel mensen allerlei emoties en gevoelens kan oproepen.

In cursief geeft ik toelichting vanuit de polyvagaal theorie. In vet staan de bouwstenen van de polyvagaal theorie. De namen van de medewerker en de leidinggevende zijn fictief, de situatie is echt gebeurd.

Wat zei de leidinggevende? Wat was de context?
De context bestaat uit een team van 8 personen met een leidinggevende, Ronald. Er vindt een extra meeting plaats. De leidinggevende is niet helemaal tevreden over de resultaten van het team. 

De leidinggevende neemt het voortouw en geeft aan wat er volgens hem speelt. De resultaten blijven achter en hij verwacht van iedereen dat er meer focus komt op het behalen van resultaat. Hij verwacht dit niet alleen hij eist dit ook van iedereen, ieder teamlid moet er mee aan de slag.

De reactie van één van zijn medewerkers, Bart

De woorden eisen en moeten zijn een trigger voor Bart (overigens werden deze woorden op een rustige toon uitgesproken door Ronald).
In een split-second verandert de houding van Bart. Hij reageert aanvallend, bozig [fight]. Moet ik dit? Wat is dit voor communicatie? Deze medewerker is van het ene moment op het andere moment een ander mens. Hij komt terecht in een sympathische toestand. Hij loopt rood aan en staat op om de meeting te verlaten [flight].

Wat is hier aan de hand? Vanuit polyvagaal perspectief bekeken.
Als teamcoach ga ik met Bart in gesprek. Het blijkt dat Bart is opgevoed door een dominante vader. Bart kreeg nooit het gevoel dat hij mocht doen wat hij zelf wou. Hij moest zich conformeren aan dat wat zijn vader wou, anders werd zijn vader boos tot zeer boos. Tegen deze boosheid kon hij als klein kind niet op, hij heeft zichzelf moeten aanpassen en deze boosheid moeten slikken. Kort samengevat moest hij in zijn schulp kruipen om deze boosheid te overleven. [een gebrek aan co-regulatie en het ontstaan van neuroceptie]

Bart heeft een gevoeligheid voor boosheid in de hiërarchie ontwikkeld [neuroceptie]. De vader van Bart staat hiërarchisch boven Bart zelf. Deze hiërarchie zien we ook terug in deze casus. Ons autonome zenuwstelsel ziet deze situatie als eenzelfde soort als in zijn jonge jaren en reageert eerst vanuit een fight en vervolgens vanuit een flight reactie. Dit gebeurt bij Bart onbewust, dit gaat als het ware vanzelf, automatisch [neuroceptie aan het werk].

Ik heb Bart ook gevraagd wat hij allemaal merkte bij zichzelf toen hij boos werd in de meeting en de meeting wilde verlaten:

• Onrust
• Wat een slechte leidinggevende als je zo communiceert
• Ik ben boos[de emotie die deze situatie bepaalt, mogelijk ligt er nog angst onder]
• Hogere hartslag
• Hogere spierspanning
• Ik kon niet meer goed nadenken
• Ik wil hier weg

Dit zijn allemaal sympathische kenmerken, je maakt jezelf klaar voor de fight/flight.

Ter afsluiting

Dit soort situaties hebben een grote impact op een team. Boosheid is een emotie die mensen van elkaar af drijft. Collega’s zullen iets van Bart en/of de leidinggevende vinden en dit is allemaal verstoring van daar waar het om gaat in teamwork; samen werken aan resultaten op een fijne manier. 

Het is voor de leidinggevende goed om te beseffen welke positie hij inneemt. Ik ben zelf ook jaren teamleider geweest en was me nooit bewust ervan. Maar je kunt als het ware de rol van ouder bij de ander oproepen. En we weten allemaal dat dat niet altijd positief hoeft te zijn.

Het is voor het team ook goed om te beseffen dat de reactie van Bart niet de authentieke Bart is. Er kwam als het ware een klein kind, kleine Bart aan de oppervlakte. Die kan ook snel weer verdwenen zijn en dan is het volgende te doen.

Het is voor zowel Ronald, Bart én de rest van het team belangrijk om de verbinding met elkaar te herstellen. Er was sprake van een disconnectie in de vorm van boosheid. Als Bart weer helder is geworden, is het zaak om kort te bespreken wat er is gebeurd zodat iedereen dit weer achter zich kan laten en geen ruis/verstoring optreedt in de toekomst.