Wanneer je lichaam nee zegt

Verborgen stress en de gevolgen voor je gezondheid
Gabor Maté

Algemene kennis

Hieronder volgen een aantal algemene opmerkingen.

Auto-immuun ziekten := het immuunsysteem valt het eigen lichaam aan. Hierdoor ontstaat schade aan de gewrichten, het bindweefsel of een of meerdere organen [ogen, zenuwen, huid, darmen, lever, hersenen]. Voorbeelden: posttraumatische artritis, colitis ulcerosa, systemische lupus erythematodes, diabetes, multiple sclerose, ziekte van Alzheimer.

Maté pleit voor een holistische aanpak om naar gezondheid te kijken. Lichaam en geest vormen een geheel in samenhang met de omgeving.
Maté wijst ons ook op een belangrijk fenomeen. De relativiteitstheorie van Einstein zegt: de positie van de observeerder is van invloed op de resultaten van de observatie. De persoonlijke zienswijze van de onderzoekers bepaalt de uitkomst van het wetenschappelijk onderzoek!

Historisch bewijs van voor de technologische revolutie wordt tegenwoordig regelmatig niet meer gebruikt. Zo is in 1892 aangetoond dat reumatoïde artritis mede door stress wordt veroorzaakt. Van deze wijsheid wordt vaak geen gebruik gemaakt. P15

Psychoneuro-immunologie := is de wetenschap die verband legt tussen geest, emoties, het zenuwstelsel, immuunsysteem en hormoonstelsel. Het gaat mede over de rol van emoties op stress en gezondheid. Het is de wetenschap van de interactie tussen lichaam en geest, het onverbrekelijke verband tussen emoties en fysiologie in de ontwikkeling van de mens en op het gebied van ziekte en gezondheid.

Al in het verre verleden werd de conclusie getrokken dat emoties veel invloed hebben op het ontstaan van ziekten. Voorbeeld: Socrates

Hoe werkt stress? Hoe kan stress tot ziekte leiden? Breinwerking

Het PNI-systeem
Het supersysteem. Het PsychoNeuro-Immuno-endocriene-systeem. Het vakgebied waarin men de aan elkaar gerelateerde functies bestudeert van de organen en klieren die ons gedrag en fysiologisch evenwicht reguleren. Het maakt relaties inzichtelijk tussen

• Hersenen
• Zenuwstelsel
• Organen en cellen van het immuunsysteem
• Hormoonklieren [de HPA-as]

De taak van het PNI-systeem is het zekerstellen van de ontwikkeling, overleving en reproductie van elk organisme. Het herkennen van potentiële inwendige en uitwendige bedreigingen en het reageren erop met gedrag en biochemische veranderingen  zodanig dat het organisme zich tegen de laagst mogelijke prijs veilig voelt.

Het zenuwstelsel dient als verbinder tussen de diverse elementen van het PNI-systeem. Het brein en het immuunsysteem communiceren direct met elkaar via het zenuwstelsel. De hormoonproducerende endocriene klieren zijn ook direct aangesloten op het centrale zenuwstelsel. Zo kan het brein direct communiceren met schildklier en bijnieren, of met de testikels, eierstokken en andere organen. De hormonen uit de endocriene klieren en de stoffen die door de immuun cellen worden geproduceerd zijn op hun beurt direct van invloed op het brein.
Het PNI-systeem is als een groot schakelbord waarbij als er één element wordt ‘aangevallen’ dit tot gevolg heeft dat het hele systeem wordt beïnvloed. P108 ev. Centraal in het PNI-systeem staat de HPA-as.

De HPA-as
De functionele koppeling tussen hypothalamus, hypofese en bijnieren noemen we de HPA-as. De HPA-as is de spil van het stressmechanisme in het lichaam. P47. De link tussen emoties en de HPA-as wordt gevormd door de hypothalamus, deze communiceert in 2-richtingen met die delen van de hersenen waar emoties worden verwerkt, het limbische systeem. Zo oefenen emoties hun meest directe effecten uit op het immuunsysteem en andere organen.
Bij de stressrespons zijn ook het hart, de longen, de skeletspieren en de emotiecentra in de hersenen betrokken.

Hoe werkt het?
Psychologische prikkels worden eerst beoordeeld in het limbische brein. Stel zij constateert een bedreiging. De meest stressvolle prikkels die het HPA het sterkst aanzetten zijn onzekerheid, conflicten, een gebrek aan controle en een gebrek aan informatie. Psychologische en fysieke reacties van het lichaam vinden plaats op deze bedreiging door de HPA-as te activeren. Tegelijkertijd vinder er 2 acties plaats:
1. hypothalamus beoordeelt de prikkel en geeft een onveilig signaal naar de hypofese. Hypofese maakt ACTH aan [een hormoon]. De ACTH is de trigger voor de bijnierschors om cortisol af te geven aan de bloedbaan.
2. Tegelijkertijd. Hypothalamus geeft signaal via het sympathische zenuwstelsel [fight/flight] naar de bijnieren. Het bijniermerg produceert het vecht/vlucht hormoon adrenaline en geeft dit af aan de bloedbaan. Adrenaline stimuleert direct het cardiovasculaire systeem en zenuwstelsel. De hypothalamus beïnvloedt de activiteit van de nervus vagus. De nervus vagus is verantwoordelijk voor de spierspanning. Spierspanning die nodig is voor de fight/flight.

Het gevoel dat je controle hebt leidt samen met gedrag waardoor het gevaar wordt weggenomen of de spanning wordt verlicht tot een directe onderdrukking van de HPA-activiteit.

Emoties hebben via het PNI-systeem een wisselwerking met hormonen, afweerstoffen en het zenuwstelsel.

Stress heeft een krachtig regulerend effect op de functie van het hormoonstelsel. P114

Emotionele stress

Onze interactie met andere mensen – vooral de emotionele interactie – zijn belangrijke bepalende factoren voor onze gezondheid. Het gaat dan om de samenhang tussen psychologische processen, emotionele omgeving en onze fysiologie.

Voorbeelden:

• De innerlijke stress die ontstaat doordat je jezelf aan iemand anders moet aanpassen. Veel ziektebeelden ontstaan bij mensen die niet het gevoel hebben onafhankelijke, zelfstandige mensen te zijn op emotioneel niveau. Ze hebben een slecht ontwikkeld zelfbewustzijn. ZE LEVEN ALS REACTIE OP ANDEREN ZONDER ECHT TE VOELEN WIE ZE ZELF ZIJN.
• Kinderen in een niet-veilige emotionele omgeving die gevoelig zijn en een goed stel hersenen hebben  ontwikkelen een vroegrijpe intelligentie. Dit krachtig intellect zorgt ervoor dat ze het kunnen volhouden. Ze kunnen goed met volwassenen overweg. Wat zich op het ene gebied niet ontwikkelt, ontwikkelt zich op een ander gebied overmatig (als het kind er de hersenen voor heeft).
• Mensen met kanker en andere ernstige ziektes hebben (allemaal) moeite met NEE zeggen en het uiten van hun boosheid. Dit komt door de behoefte die we vroeg in ons leven hebben om een relatie met onze ouders te hebben en aan die relatie te werken.
• Als de vrouw met een onvolwassen man is getrouwd, is ze ook de moeder van haar man. Ze heeft dan niet de openheid en energie die haar kinderen nodig hebben.

Stress (de inwendige veranderingen die je als een bedreiging voor je bestaan waarneemt) is een ingewikkelde opeenvolging van fysieke en biochemische reacties op krachtige emotionele prikkels. Fysiologisch gezien zijn emoties elektrische, chemische en hormonale ontladingen van het zenuwstelsel van de mens. Emoties beïnvloeden en worden beïnvloed door de werking van onze grote organen, de toestand van ons immuunsysteem en de effecten van de vele circulerende stoffen die bijdragen aan de regulering van de fysieke toestand van het lichaam.

Het onderdrukken van emoties leidt tot het stil leggen van de verdedigingssystemen die het lichaam tegen ziekte inzet.

Het ervaren van stress kent 3 componenten:

1. Trigger. Fysieke (een infectie of verwonding) of emotionele (trauma of alleen al de dreiging van een trauma) trigger
2. Het verwerkingssysteem (het zenuwstelsel, in het bijzonder de hersenen) dat betekenis geeft aan de trigger
3. De stressrespons die bestaat uit fysiologische (het menselijk lichaam met zijn functies) en gedragsmatige aanpassingen. De fysiologische stressrespons kan ook opgewekt worden als de bedreiging buiten het bewustzijn ligt of zelfs als je gelooft dat je op een ‘goede’ manier gestrest bent.

Er bestaan geen uniforme relaties tussen 1 en 3. Dit wordt bepaald door persoonlijke aanleg [context] en persoonlijk verleden.

Stress heeft op biologisch niveau invloed op 3 soorten weefsels of organen van het lichaam:

• In het hormoonstelsel vinden er veranderingen in de bijnieren plaats, vergroting bijnieren
• In het immuunsysteem worden de milt, thymus en lymfeklieren aangetast, krimping lymfeweefsel
• In het spijsverteringssysteem wordt de binnenste laag van de darmwand beschadigd, darmzweren

Deze 3 effecten worden teweeggebracht door het zenuwstelsel en hormonen. Hormonen zijn oplosbare stoffen die de functie van organen, weefsels en cellen beïnvloeden. Een endocrien hormoon is een stof die door een orgaan wordt vrijgegeven in de bloedbaan om de functie van een ander orgaan te beïnvloeden.  Bij een bedreiging (stress) produceert de hypothalamus in de hersenstam een hormoon dat een korte afstand aflegt naar de hypofyse. De hypofyse produceert op basis hiervan een ander hormoon, deze wordt via het bloed naar de bijnieren getransporteerd. De bijnieren produceren cortisol. Het directe effect van cortisol is dat de bedreiging wordt verzwakt. De stressrespons wordt zwakker. Concreet neemt de activiteit van het immuunsysteem af zodat die binnen veilige grenzen wordt gehouden.
Een bedreiging zal in eerste instantie een fight- of flight-respons teweeg brengen. Dan moet er bloed van de inwendige organen naar de spieren stromen, het hart moet sneller pompen, de hersenen moeten op de bedreiging zijn gericht, de honger en geslachtsdrift moeten op pauze gezet worden, opgeslagen energie moet gemobiliseerd worden via suikermoleculen, de immuun cellen moeten geactiveerd worden. Voor al deze taken zorgen de stresshormonen waarvan adrenaline en cortisol de belangrijkste zijn.

EMOTIONELE STRESSFACTOREN HEBBEN DE GROOTSTE IMPACT OP DE MENS. P48

Er zijn 5 factoren die bij iedereen tot stress leiden, universele stressbronnen

• Onzekerheid
• Gebrek aan informatie
• Verlies van controle
• Conflicten die de persoon niet aankan
• Het niet hebben van emotioneel ondersteunende relaties

Chronische stress
Als de mechanismen van hierboven , de fight- flight respons, structureel plaats vinden dan is dit zeer ongezond voor het lichaam. Dan gaan de stresshormonen tegen ons werken. Een chronisch hoog cortisolniveau vernietigt weefsel. Een chronisch verhoogd adrenalineniveau veroorzaakt een stijging van de bloeddruk en schade aan het hart. Ook heeft chronische stress een remmende werking op het immuunsysteem. Concreet wordt de functie van NK-cellen (natural killer cellen) onderdrukt. Ook de stress van continue zorg voor de ander heeft een remmend effect op immuunsysteem. P50.
Chronische stress zorgt er ook voor dat weefselherstel minder snel plaatsvindt.

Bij mensen die chronische stress hebben ervaren blijven de prefrontale cortex en aanverwante structuren in een toestand van grote waakzaamheid, alert op mogelijk gevaar. Deze prefrontale activering is geen bewuste beslissing van het individu, maar het resultaat van de automatische activering van zenuwbanen die al lange tijd geleden geprogrammeerd zijn. P168

We moeten leren omgaan met chronische stress. We zijn het afgeleerd om te voelen wat er gebeurt. Het gevolg is dat we continu in de stressstand fight/flight staan. Maar ons gevoel in onze onderbuik en het brein hebben het niet meer in de gaten. We moeten leren de signalen die ons lichaam geeft allereerst te herkennen en vervolgens er naar te handelen. Drie weken diarree wil iets tegen ons zeggen, en niet om naar de dokter te gaan voor een darmwandhersteller. De darmwand is beschadigd door stress!

Wat is emotie? De schrijver onderkent 3 typen emotie, de classificatie is op basis van de mate waarin we ons van onze emoties bewust zijn.
Emotie III: de subjectieve ervaring die we van binnen hebben en die iets zegt hoe we ons voelen. We zijn ons in deze toestand bewust van onze emoties en de lichamelijke gewaarwordingen.
EmotieII: onze emotionele uitingen zoals die door anderen worden gezien, we zijn er ons al dan niet van bewust. Deze emotieII wordt duidelijk gemaakt via lichaamstaal (non-verbale signalen, maniertjes, de toon waarop we iets zeggen, gezichtsuitdrukkingen). Als je je hiervan niet bewust bent kan dit tot ziekte leiden. De emotieII heeft de meeste invloed op anderen, ongeacht onze bedoelingen. Kinderen kunnen emotieII vertonen waardoor angst bij de ouders wordt opgewekt. De reactie van de ouders is vaak om dit gedrag van het kind te onderdrukken. Zo ontstaat conditionering.
Echte of vermeende hulpeloosheid is een krachtige prikkel voor biologische stressresponsen. Aangeleerde hulpeloosheid is een psychologische toestand waarin proefpersonen niet uit stressvolle situaties stappen, ook al hebben ze daar fysiek de gelegenheid toe; gewelddadige relatie, stressvolle baan.
EmotieI: de toestand waarbij emoties het hele zenuwstelsel aan zetten. Zeg maar de vecht- vluchtreactie activeren. We hebben hierop geen bewuste controle en ze kunnen van buitenaf niet waargenomen worden. Ze gebeuren gewoon. P52

Om met emoties om te kunnen gaan is zelfregulering nodig. Onderdeel hiervan is de competentie “emotionele competentie”.  Deze competentie vereist:

1. Het vermogen om onze emoties te voelen, zodat we ons ervan bewust zijn wanneer we stress ervaren
2. Het vermogen om onze emoties effectief te uiten en daarmee onze behoeften kenbaar te maken en onze emotionele grenzen aan te geven
3. De mogelijkheid om onderscheid te maken tussen psychologische reacties uit het heden en die te maken hebben met het verleden [onze onbewust, onbevredigende behoeften uit onze kindertijd], de impliciete herinnering.
4. Het besef van de echte behoeften die wel bevredigd moeten worden, in plaats van dat ze worden onderdrukt zodat we door anderen worden geaccepteerd of goedgekeurd.

Bij veel van de ziektegevallen die in het boek worden  beschreven werd geconstateerd dat één of meerdere elementen van emotionele competentie werden ondermijnd. P54

Verdringing := het buiten het bewustzijn plaatsen van emoties en deze wegstoppen in het onderbewustzijn.
Verdringing ontregelt en verwart onze fysiologische verdedigingssystemen. Deze systemen kunnen zich dan gaan keren tegen het eigen lichaam zelf.

Je kunt aan je eigen stresshormonen verslaafd geraken. Als je vanaf je kindtijd bloot gesteld bent aan een hoog stressniveau dan kan het ontspannen zijn voelen als iets zeer onaangenaams. De afwezigheid van stress wil je het liefst vermijden. 

Je kunt stress ervaren zonder dat je je hiervan zelf bewust bent.

De prefrontale cortex
In de prefrontale cortex worden emotionele herinneringen opgeslagen. De prefrontale cortex interpreteert huidige prikkels [fysiek of psychisch] in het licht van vroegere ervaringen, die teruggaan tot in de kindertijd.

Emotionele afstemming

Het begrip emotionele afstemming [hoofdstuk 15, p227ev]
Het kind wil gezien worden. Als hier in de jongste jaren niet aan wordt voldaan dan neem je dit mee in de rest van je leven. Je kunt dan bv zo ongerust en angstig worden omdat je denkt dat je in de steek wordt gelaten  dat je alle emoties onderdrukt die er voor zouden kunnen zorgen dat je afgewezen wordt. Het onderdrukken van je emoties is het gevolg van conditionering door de omgeving, lees de ouders. Geen enkel kind wordt geboren met de neiging om emoties te onderdrukken. Maar deze neiging kan op lange termijn leiden tot ziekte.
Dergelijke patronen ontstaan in de eerste levensjaren. Dit impliceert dat er een zeer nauwkeurig geheugensysteem actief is in de eerste fasen van iemands ontwikkeling. De biologische processen worden al vroeg in het leven in gang gezet. Deze processen kunnen uiteindelijk leiden tot ziekte. De stressresponsmechanismen van het brein worden geprogrammeerd door de ervaringen die we als zuigelingen hebben. Hetzelfde geldt voor de impliciete herinneringen die ten grondslag liggen aan onze houding en gedrag tegenover onszelf, anderen en de wereld om ons heen. Dit alles kunnen we ons hoogstwaarschijnlijk niet meer herinneren.
Een onbevredigende emotionele relatie tussen ouder en kind, of het verlies van een dierbare, is de rode draad in de interviews die Maté heeft afgenomen met mensen die diverse ziektes hadden gekregen.
Tactiel contact, aanraking op de huid, is van wezenlijk belang voor een gezonde fysieke ontwikkeling en gedragsontwikkeling. Liefde leer je door liefde te ontvangen.
Sociaal-emotionele interacties zijn van doorslaggevende invloed op de ontwikkeling van het menselijk brein. Vanaf de geboorte reguleren zij de staat, activiteit en ontwikkeling van het PNI-supersysteem met de HPA-as.
Er zijn veel mensen met chronische stress die niet mishandeld of vergelijkbare ellende hebben meegemaakt. Dit komt door het gemis van emotionele afstemming. Het ontstaan van chronische stress kan heel subtiel tot stand komen.
Uit onderzoek blijkt dat de ouders de biologische regelaars zijn van de nog niet ontwikkelde fysiologische en emotionele systemen van het kind. De liefde en aandacht van de ouders zorgen voor een optimale ontwikkeling van de hersenen, het PNI-systeem en de HPA-as.
Hoe? Emotionele interacties stimuleren of remmen de groei van zenuwcellen en hersencircuits. Prettige gebeurtenissen leiden tot positieve hormonen, en omgekeerd. De neurale circuits en neurochemie van de hersenen ontwikkelen zich als reactie op input van de omgeving. Op fysiek niveau is dit onderzocht bij de ontwikkeling van het zien: Als de baby in een donkere kamer wordt gehouden leert deze niet om te zien, de ogen ontwikkelen zich niet.
Op emotioneel niveau spelen gelijkwaardige processen: Babies kunnen nog niet hun eigen emotionele toestand reguleren. Dit leren we van onze ouders.
Zelfregulering vereist de samenwerking tussen de 3 hersengebieden: reptielenbrein-limbische brein – neocortex. Deze prefrontale cortex verwerkt de meeste nieuwe activiteiten waarmee we ons bv onderscheiden van dieren. Het reguleert onze reacties op de buitenwereld in termen van geleerde informatie over wat vriendschappelijk, neutraal of vijandig is en wat sociaal gezien wel en niet nuttig is. Functies van de prefrontale cortex zijn oa: impulscontrole, emotionele intelligentie en motivatie. De voornaamste functie van de cortex is het afremmen van de oudere breinen. Het limbische brein zorgt voor het koppelen van de kennis van de prefrontale cortex aan de wereld om ons heen. Emoties, die verwerkt worden in het limbische brein, interpreteren de wereld voor ons. Ze hebben een signaalfunctie en vertellen ons iets over onze innerlijke toestand terwijl die wordt beïnvloedt door input van buitenaf. Emoties zijn reacties op huidige prikkels zoals die worden gefilterd door onze herinneringen aan vroegere gebeurtenissen en ze anticiperen op de toekomst op basis van hoe we het verleden hebben waargenomen. Het ervaren en reguleren van emoties ontwikkelt zich als reactie op input van de ouders. Het limbische systeem ontwikkelt zich door het ‘lezen’ en integreren van de emotionele boodschappen van de ouder. Deze interactie is bepalend voor hoe goed de geheugencentra in het brein bewuste en onbewuste herinneringen kunnen vastleggen en in de toekomst de wereld kunnen interpreteren. Deze interactie is bepalend voor de hersencircuits die belangrijke neurotransmitters produceren. Deze neurotransmitters zijn van belang voor de stabiliteit van onze stemming, opwinding, motivatie en aandacht. Het wereldbeeld van het kind wordt er door bepaald [leef ik in een wereld van liefde/onverschilligheid/uiterste best moeten doen/vijandigheid]. De interactie bepaalt het neurale ‘sjabloon’ voor toekomstige relaties: we zullen onszelf begrijpen zoals we ons begrepen voelden, we zullen van onszelf houden zoals onze ouders in onze beleving van ons hielden en we zullen voor onszelf zorgen met de compassie die we als jonge kinderen diep van binnen hebben ervaren.
Verstoorde hechtingsrelaties hebben op de lange termijn gevolgen voor het stressresponsapparaat van het brein en voor het immuunsysteem.
Voor goede hechting is nodig; fysieke nabijheid, aanraking en emotionele afstemming.
De hechting kan verstoord worden door gestreste ouders [drukte, zorgen, onzekerheid, weinig controle] en kan van generatie op generatie worden doorgegeven. 

Tijdens de opvoeding moet moeder de moeder zijn en het kind het kind; 

• in een gezonde situatie kan de moeder het kind verzorgen zonder dat het kind iets hoeft te doen voor wat het ontvangt.
• De moeder moet luisteren naar het kind
• De moeder moet het kind zien voor wie het is
• De moeder moet het kind begrijpen
• De moeder is beschikbaar en er kan op haar gebouwd worden
• Zo kan de zelfwaardering van het kind ontstaan
• Zo kan het kind zich leren te uiten
• Zo kan het kind leren haar boosheid te uiten als iemand fysiek of emotioneel over haar grenzen gaat

Emotionele afwezigheid.
De verstoorde hechting is op latere leeftijd bv zichtbaar doordat men het gevoel heeft dat ze met niemand kunnen praten over hoe ze zich voelen, niemand zal hen ‘begrijpen’.
De emotionele afstemming is als zuigeling zeer subtiel; bv als de ouder in het plezierige oogcontact tussen ouder en kind structureel als eerste wegkijkt, of als de ouder een kind wat eigenlijk wil rusten steeds gaat stimuleren dan zal de zuigeling zich niet gezien of begrepen voelen en zet zich dit vast in het lichaam.
Emotionele afwezigheid beïnvloedt het kind op onbewust fysiologisch niveau, niet zozeer op het bewuste niveau van gedachten en gevoelens. Wanneer het kind als volwassene terugkijkt op zijn ervaring als kind zal hij het zich niet herinneren, maar op biologisch niveau zit het in hem verankerd als een ervaring van verlies.
Op latere leeftijd kies je als volwassene juist weer iemand als partner die jou niet begrijpt, niet accepteert of niet naar waarde kan schatten. Zo ervaart het kind de fysiologische stress die door de emotionele afwezigheid van zijn ouders werd veroorzaakt ook nog steeds als het volwassen is, zonder zich hiervan bewust te zijn.

Het doorgeven van stress-responsreacties en opvoedstijl gaat van generatie op generatie.
Als een ouder gestrest is, onverwerkte angst in zich meedraagt of verontrust is door onvervulde emotionele  behoeften, is de kans groot dat het kind situaties meemaakt waarin zijn ouder emotioneel afwezig is, ongeacht de intenties van de ouder.
De emotionele gedeeltes van het brein van de ouder vormen het emotionele brein van het kind. Het is geen kwestie van imitatie door het kind. Maar een kwestie van fysiologie. Angstige moeders brengen angstige nakomelingen voort. In de hechting kennen we de volgende patronen:

• Veilig
• Vermijdend
• Ambivalent (afwerend)
• Gedesorganiseerd

Bij een vermijdende hechting is sprake van een patroon waarbij het kind de overtuiging heeft dat het alles alleen moet doen omdat het geen nut heeft om hulp van ouders te vragen, de zogenaamde pseudo-autonomie.
Het ouderschap is de dans van de generaties. De dingen waarmee de ene generatie wordt geconfronteerd maar nog niet heeft opgeruimd worden doorgegeven aan de volgende generatie.

Een fysieke aandoening is een stoornis binnen het emotionele aspect van het familiesysteem waartoe de huidige en voorgaande generaties behoren. P251

De aanpassingsreacties van een kind op het familiesysteem leiden tot de eigenschappen die na verloop van tijd tot de persoonlijkheid gaan behoren. De persoonlijkheid van iemand is niet de oorzaak van ziekten. Stress is wel een oorzaak van ziekten. Bepaalde karaktereigenschappen kunnen de hoeveelheid stress in iemands leven vergroten, de belangrijkste is het onderdrukken van boosheid.
Algemene bronnen van stress;

– onzekerheid
– gebrek aan informatie
– verlies van controle
– conflicten die de persoon niet aankan
– het niet hebben van emotioneel ondersteunende relaties

Overtuigingen bekeken vanuit een fysiologisch perspectief

De fysiologie, hoofdstuk 17, de biologie van de overtuiging

Wij bestaan uit cellen. En het blijkt dat deze cellen over eigen intelligentie en zintuigen beschikken. Het opmerkelijke is dat niet de kern van de cel maar juist het celmembraan een grote rol speelt in het waarnemen en keuzes maken. In de kern ligt weliswaar ons genetisch materiaal vast, maar de interpretatie van prikkels vanuit de omgeving vindt plaats in het celmembraan, wat te vergelijken is met onze huid en zenuwstelsel. Het celmembraan zorgt ook voor de uitwisseling van stoffen en boodschappen met de omgeving. De ‘beslissingen’ worden genomen in het celmembraan. Bruce Lipton heeft hier onderzoek naar gedaan.
Als we dit begrijpen dan kunnen we ook begrijpen dat de genen helemaal niet alles bepalend zijn voor het gedrag en de gezondheid van de mens. Deze overtuiging kunnen we aan de kant gaan zetten. Genen zijn niet meer dan codes en zijn te zien als een aantal regels en als biologische blauwdruk voor de synthese van eiwitten die elke cel zijn karakteristieke structuur en functies geeft.

Genen worden door de omgeving aan en uitgezet, de wetenschap die zich hiermee bezig houdt is de epi-genetica. Een verzorgende omgeving heeft de grootste invloed op de ontwikkeling, gezondheid en gedrag van de mens. Het lot van de cel wordt ‘gereguleerd’ door zijn interactie met de omgeving en niet door een op zichzelf staande genetische programmering. P260.

Uit onderzoek van Bruce Lipton, de biologie van de overtuiging, blijkt dat cellen op elk willekeurig moment in de defensieve modus of in de groeimodus zitten, maar niet tegelijk. Onze waarnemingen van de omgeving worden in het celgeheugen opgeslagen. Wanneer invloeden uit de omgeving vroeg in het leven langdurig stressvol zijn, ontvangen het in ontwikkeling zijnde zenuwstelsel en de andere organen van het PNI-supersysteem herhaaldelijk de elektrische, hormonale en chemische boodschappen dat de wereld onveilig is of zelfs vijandig is. Die beleving of perceptie wordt op moleculair niveau in onze cellen geprogrammeerd. De ervaringen uit onze jongste jaren conditioneren de houding van het lichaam ten opzichte van de buitenwereld en bepalen onze onbewuste overtuigingen over onszelf in relatie tot de wereld om ons heen. Dit noemt Lipton de biologie van de overtuiging (met andere woorden, een overtuiging is niet alleen een gedachte maar zit fysiek ingebakken in je lichaam).
Gelukkig zorgen onze ervaringen en ons voortdurend zich ontwikkelende potentieel ervoor dat de biologie van de overtuiging niet onomkeerbaar is, hoewel zij wel diep in onze fysiologie is ingebakken. P260.

Stress is het gevolg van de interactie tussen een stressor en een verwerkingssysteem, bij ons mensen is dat systeem het zenuwstelsel, dat onder invloed van de emotiecentra van het brein functioneert. De biologie van de overtuiging bepaalt hoe we ook later op stress reageren.

Enkele diepgewortelde overtuigingen.

1. Ik moet sterk zijn

Een kenmerkende overtuiging voor mensen die een chronische ziekte krijgen. Het is een verdedigingsmechanisme; het kind waarop niet emotioneel wordt afgestemd kan de overtuiging ontwikkelen ‘ik kan alles zelf wel aan’. Anders zou het kind zich afgewezen voelen. Als je nooit om hulp vraagt, wordt je ook niet afgewezen. Je maakt jezelf wijs dat je alles wel aan kan.

2. Ik mag niet boos zijn

Let op; het gaat ook vooral om het niet uiten van de boosheid

3. Als ik boos ben, houdt niemand van mij

Ik wil aardig gevonden worden.

4. Ik ben verantwoordelijk voor de hele wereld
5. Ik kan alles aan

Trots zijn omdat ik meer kan dan anderen.
Kritische ouders kunnen hier een rol in spelen; waarom geen negens?

6. Ik ben niet gewenst; ik ben niet beminnelijk
7. Ik besta alleen als ik iets doe; ik moet mijn bestaan rechtvaardigen

Als ik niet aan bepaalde eisen voldoe, dan besta ik niet echt

8. Ik verdien het pas dat iemand voor me zorgt als ik heel erg ziek ben

Ik betrek conflicten en confrontaties op mezelf

Zo zijn er nog wel meer. Maar deze overtuigingen hebben dus ook een biologische component. In de heling, of de genezing is het zaak om hier vanaf te komen. Het los laten van deze overtuigingen. Dit gebeurt enkel en alleen van binnenuit. We moeten gaan naar de kern van onze overtuigingen. Dit betekent dat we ons leven opnieuw moeten overdenken en her-kennen, dus letterlijk ‘opnieuw kennen’. De sleutel tot genezing is de actieve, vrije en goed doordachte keuze van het individu. Op zoek gaan naar het aangeboren menselijke vermogen om vrij te zijn. Bevrijding van beklemmende en stressvolle externe omstandigheden zijn daarbij zeer belangrijk, maar dat is alleen mogelijk als we onszelf eerst bevrijden van de tirannie van de biologie van onze overtuiging.

Geen enkele ziekte heeft één oorzaak. Emotioneel trauma is ook nooit de enige factor. In dit boek is een biopsychosociaal geneeskundig model beschreven. Volgens de biopsychosociale zienswijze weerspiegelen iemands biologische aspecten het gehele verleden van zijn organisme, inclusief alle relaties met de omgeving. Hierbij is sprake van een voortdurende uitwisseling van energie waarbij psychologische en sociale factoren net zo belangrijk zijn als fysieke factoren. Helen is een betekenis van heel.

Patronen die tot ziekte leiden

Ziekte is disharmonie. Ziekte is een uitdrukking van een innerlijke disharmonie.

Hieronder volgen diverse gedragspatronen die kunnen leiden tot ziekte:

• Onderdrukte emoties: je hebt geleerd, op basis van zeer vervelende gebeurtenissen [trauma], om je gevoelens niet meer te uiten en aan niemand meer te laten zien, ook niet aan jezelf. Dit kan het gevolg zijn van bijvoorbeeld een thuissituatie waarbij je jezelf als kind in gevaar brengt als je emoties zou uiten, jezelf kwetsbaar zou opstellen en vragen had gesteld. Je kunt je veiligheid dan vinden door rekening te houden met andermans gevoelens, niet met je eigen gevoelens. Je zit als het ware gevangen in een rol die jou als kind wordt opgedrongen en je bent je niet bewust dat je het recht hebt om goed verzorgd te worden, om naar geluisterd te worden en om gezien te worden als een waardevol iemand die aandacht kreeg.
  Dit kan zich uiten in geen ‘NEE’ durven zeggen, in dwangmatig de verantwoordelijkheid op zich nemen voor het vervullen van andermans behoeftes. Dit leidt op den duur tot ziekte, het lichaam zegt als het ware NEE!
• Niet NEE kunnen zeggen. Een gemeenschappelijk kenmerk van veel patiënten van Maté met een zeer grote verscheidenheid aan ziektes: MS, ALS, Crohn, fibromyalgie, migraine, huidaandoeningen.
  Het niet NEE kunnen zeggen valt ook onder de emotionele onderdrukking. Grenzen aangeven leer je in de eerste levensjaren.
• Anderen niet willen teleurstellen.
• Bij veel mensen met een kwaadaardige tumor leek een automatische ontkenning aanwezig te zijn van psychische of fysieke pijn en van onprettige emoties, zoals boosheid, somberheid of afwijzing.
• Schaamte is de diepste van alle negatieve emoties.
• Ik MOET de ander helpen (en ik neem geen tijd voor mezelf). Zelfs als mijn lichaam nee zegt moet ik doorgaan.
• Overmatige emotionele betrokkenheid bij een ouder, een gebrek aan psychologische onafhankelijkheid.
• Overweldigende behoefte aan liefde en genegenheid
• Het onvermogen om boosheid te voelen of te uiten.
• Traumatische ervaringen
• Ervaren van stressvolle gebeurtenissen; ziekte of dood van een dierbare, plots geen bron van inkomsten meer hebben, gezinsgebeurtenissen, huwelijksconflicten, grotere verantwoordelijkheid op het werk. Met andere woorden; je krijgt het gevoel dat je niet met een moeilijke situatie kan omgaan, waardoor je het gevoel krijgt dat je niet goed genoeg bent , of een mislukkeling bent.
• Fysieke en/of emotionele mishandeling door partner, of een emotioneel afwezige partner.
• Wanhopige behoefte aan goedkeuring; altijd proberen te zijn zoals je ouders je het liefst zagen.

Natural Killer cellen
NK-cellen vallen abnormale cellen aan. Zij zijn een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. Uit onderzoek is gebleken dat ze minder actief zijn bij mensen die hun emoties onderdrukken.
Ongezonde houding tegenover chronische ziekte:

• Acceptatie van de ziekte in de zin van zich erbij neerleggen
• Jezelf meer druk maken om anderen dan om jezelf
• Het niet proberen te denken aan de ziekte
• Ermee omgaan vanuit doorzettingsvermogen, vanuit wilskracht
• En door bezig te blijven
• Je emoties binnen houden
• Andere zien hen als sterk en in staat om met de situatie om te gaan

Gezonder is:

• Ga jezelf beter begrijpen
• Ga jezelf meer accepteren
• En wordt assertiever in het omgaan met emoties

“Ik besefte dat ik als ik wou overleven moest leren om niets te voelen” p294

Enkele veel voorkomende ziektes vanuit een ander perspectief bekeken

Het boek behandelt een aantal ziektes en Maté beschrijft deze met wetenschappelijke inzichten en met ervaringen uit zijn eigen werkcontext. Hieronder volgen de ziektebeelden met het betreffende hoofdstuk uit zijn boek:

1. MS, Hoofdstuk 2, p25 ev

Typisch voor MS; in hun kind jaren zijn deze personen op een bepaalde manier geconditioneerd. Het gevolg daarvan is dat hun vlucht / vechtreactie niet meer goed werkt. Bij stress in het hier-en-nu wordt deze intern onderdrukt en blijft daardoor onzichtbaar. Uiteindelijk ervaren deze mensen het niet meer als stressvol wanneer niet aan hun behoeften wordt voldaan of wanneer ze aan de behoeften van anderen moeten voldoen. Dat voelt dan normaal voor hen. Een deel van kracht is hun ontnomen.

2. ALS, Hoofdstuk 4, “Levend begraven”

Typisch:

• Emoties zijn “bevroren”; bv de overweldigende angst om in de steek gelaten te worden
• Geen adempauze nemen, nooit rusten
• Deze patiënten proberen altijd te vermijden dat ze om hulp moeten vragen [aldus onderzoek]
• Het niet in staat zijn emoties te uiten, het onderdrukken van emoties: Deze patiënten sluiten chronisch hun negatieve gevoelens buiten (aldus onderzoek). Ze “moesten” altijd vrolijk zijn, altijd aardig zijn.
• Er is ook altijd sprake van ontbering of verlies in de kindertijd
• Mensen met ALS lijken vast te zitten in een rol
• Dwangmatig plichtsgevoel
• Pag 76 beschrijft een ALS patiënt die ervan herstelt

Wellicht zit er een grens aan de beschikbare hoeveelheid energie die het zenuwstelsel kan gebruiken bij het onderdrukken van emoties die erom schreeuwen om geuit te worden. Onder de vernislaag van vriendelijkheid zitten woede en geestelijke kwelling.

Sterke overtuigingen wijzen niet noodzakelijkerwijs op een krachtig zelfbewustzijn, heel vaak juist op het tegenovergestelde. Sterke overtuigingen zijn mogelijk niet meer dan iemands onbewuste poging om een zelfbewustzijn op te bouwen om datgene wat hij onder de oppervlakte als een vacuüm ervaart op te vullen.

Assertiviteit om onze grenzen te bewaken kan en moet agressief overkomen als de situatie er om vraagt.

3. Borstkanker, Hoofdstuk 5 “Nooit goed genoeg”

Kenmerken

• De stressfactoren zijn verborgen en chronisch
• De stressfactoren komen voort uit ervaringen in de kindertijd, vroegere emotionele programmering en onbewuste psychologische copingstijlen. Ze hopen zich op gedurende het leven.
  • Geen emotionele band met ouders
  • Andere verstorende effecten op hun opvoeding
  • Neiging om emoties te onderdrukken
  • Geen voedende sociale relaties als volwassene
  • Altruistisch
  • Dwangmatige neiging om voor anderen te zorgen
  • Niet kunnen zeggen “Dit wil ik niet”

4. Kanker, hoofdstuk 7, stress, hormonen, verdringing en kanker

Kenmerkend

• Patiënten met longkanker hebben de neiging om emoties ‘op te kroppen’. Roken alleen leidt niet zomaar tot longkanker. De grootste risicofactor om te overlijden – ook in het geval van kanker – is de R/A (rationaliteit en anti-emotionaliteit)- grootte. Zoals bijvoorbeeld in het geval van onderdrukken van boosheid.
• Een verstoorde hormonale activiteit en een verstoord immuunsysteem vormen een belangrijke rol bij de oorzaak van kanker. Het PNI-systeem.
• De chronische psychologische status van de persoon speelt mogelijk een belangrijke rol bij het vergemakkelijken van de tumorvorming of bij het versterken of verzwakken van de effecten van stress van buitenaf
• Voeding: een verstoord eetpatroon is onlosmakelijk verbonden met onopgeloste problemen uit de kindertijd en met huidige stressfactoren.p116. De stressfactoren die ervoor zorgen dat mensen  minder goed voor zichzelf gaan zorgen zijn ook de stressfactoren die ons vatbaarder maken voor ziekte. Hoe we eten, wat we eten, of we eten, hoeveel we eten is sterk gerelateerd aan de hoeveelheid stress die we ervaren en aan de copingreacties die we onszelf hebben aangeleerd als gevolg van de wisselvalligheden van het leven. Eetgewoonten hebben op hun beurt een sterk effect op het functioneren van de hormonen die van invloed zijn op het vrouwelijke voortplantingsproces.
• Leukemie en lymfoom worden sterk beïnvloed door cortisol p117. Emotionele stress lijkt een significante factor in het leven te zijn. Emotionele stress die angst, verdriet, boosheid of hopeloosheid tot gevolg had.
• Het onvermogen om emoties te uiten, vooral het niet uiten van boosheid. Deze mensen laten hun ware zelf niet zien. Je bent als het ware niet trouw aan jezelf. Dit leidt tot hopeloosheid en vervolgens tot hulpeloosheid (je hebt het gevoel dat niet het verschil maakt) 
• Hulpeloosheid, hopeloze frustratie
  

5. Prostaatkanker, teelbalkanker, hoofdstuk 8, “Hier komt iets goeds uit voort”

Beschrijving p 125-130
Typerend:

• Emoties veranderen heel snel de productie van testosteron. Prostaatkanker zou heel erg gevoelig kunnen zijn voor stress en emotionele toestanden.
• Onderdrukken van emoties
• Verdringing zou volgens Maté een rol spelen bij teelbalkanker. Verdringing is het verdringen van je emoties.
• Aan de wensen van anderen voldoen en daarbij zelf last krijgen is gewoon ongezond, p140
• Een persoonlijkheid die kanker in de kaart speelt
  • Ontkenning en onderdrukking van boosheid en andere negatieve emoties [verdringing]
  • Over willen komen als een ‘aardig’ of ‘goed’ persoon
  • Reacties onderdrukken die voor anderen als beledigend kunnen worden ervaren
  • Vermijden van conflicten
  • Geen nee kunnen zeggen
  • Negeren eigen behoeftes
  • Je zachtheid wordt uitgebuit

Deze kenmerken ontstaan in de loop van het leven en starten al in de kindertijd. Let op of persoonskenmerken kenmerken zijn waarmee men geboren is of dat het coping-manieren zijn. De drang om controle te hebben is niet een aangeboren eigenschap maar een copingstijl. De onderdrukking van emoties is ook een copingstijl. Dit wordt onbewust door de ouders aangeleerd. Ouders conditioneren hun kinderen. Dit komt omdat ouders door het gedrag van hun kinderen zichzelf te zeer bedreigd voelen door de angst, boosheid of het verdriet die ze in hun kind voelen of omdat ze het simpelweg te druk hebben of zelf te veel last van dingen hebben om erop te letten.

6. Crohn en colitis ulcerosa, Hoofdstuk 10, “De 55 procent oplossing” [placebo-effect]
   Dit hoofdstuk beschrijft deze ziektes en gebruik dit hoofdstuk als je iemand tegenkomt met deze klachten.
   Een paar hoofdpunten:

• Kenmerkende eigenschappen van mensen met deze ziekte:
  • Obsessieve behoefte om anderen tevreden te stellen
  • Vaak controlerende moeders met een rol als martelaar; het kind voelt zich verantwoordelijk voor het emotionele leed van de moeder
  • Obsessief-compulsieve karaktertrekken [netheid, stiptheid en nauwgezetheid]
  • Terughoudend in het tonen van affectie
  • Bovenmatige intellectuele benadering
  • Rigide houding tegenover moraal en gedagsnormen
• De darmen en hun rol; het darmkanaal is veel meer dan een spijsverteringsorgaan. Het is een zintuiglijk apparaat met een eigen zenuwstelsel en is nauw verbonden met de emotiecentra in de hersenen. Dit gaat via het PNI-supersysteem en ontstekingsbevorderende moleculen die door stress worden geactiveerd. Buikpijn, stoelgang vertellen ons iets over de betekenis van gebeurtenissen.
  Darmen spelen ook een belangrijke rol binnen het immuunsysteem.
  Het darmstelsel is ook verbonden met de psychologische verwerking van ervaringen.
  Het darmstelsel reageert ook op prikkels uit onze omgeving.
  Emotionele stress is slecht voor de weerstand van de darmen [ontstekingen].
• Het placebo-effect wordt door gedachten of emoties opgewekt en is daarna een volledig fysiologisch proces; het is de activering van neurologische en chemische processen in het lichaam die symptomen verlichten of genezing bevorderen.

7. Prikkelbare darm syndroom, Hoofdstuk 11, “Het zit allemaal tussen de oren” 

Typerend

• Vaak sprake van misbruik of mishandeling
• Er vindt een belangrijke wisselwerking plaats tussen brein en darmen. In het darmstelsel zitten zeer veel zenuwcellen. Zij zorgen voor de spijsvertering, maar ze zijn ook onderdeel van ons zintuiglijk apparaat. De darmen reageren op emotionele prikkels door middel van spiersamentrekkingen, veranderingen in de bloedstroom en de uitscheiding van een groot aantal bioactieve stoffen. Deze integratie tussen hersenen en darmen is essentieel voor onze overleving. Zo kunnen grote hoeveelheden bloed snel van de darmen naar het hart stromen en naar spieren in de ledematen; vecht/vlucht – respons.
  Er lopen meer zenuwvezels van de darmen naar de hersenen dan andersom.
  De emotionele centra van de hersenen geven de interpretatie van de zintuigen door aan de darmen. De hieruit volgende fysiologische processen in de darmen versterken die emotionele interpretatie. De signalen die terug worden gestuurd naar de hersenen noemen we het onderbuikgevoel dat we bewust kunnen waarnemen. Reageren vanuit deze onderbuik zorgt voor veiligheid. Het onderbuikgevoel is een belangrijk onderdeel van het zintuiglijk apparaat van het lichaam. Het helpt ons bij het peilen van onze omgeving en bij het inschatten of een situatie veilig is. Pijn is een signaal. Als het primaire communicatiekanaal niet meer werkt dan is pijn de volgende manier. Pijn is een signaal wat je kunt proberen te duiden of negeren… Pijn is geen probleem maar wellicht een onderbuikgevoel wat je iets wilt vertellen.
  Het is belangrijk dat we niet alles voelen, dat niet elke micro beweging voelbaar is, maar dat er veel dingen automatisch gaan [autonome zenuwstelsel]. En dat er een bandbreedte is waarin dit kan plaatsvinden. Dit vereist een goed uitgemeten thermostaat om dingen te voelen die van belang zijn. Deze thermostaat kan van slag zijn gegaan door te veel nare ervaringen. Trauma, maar ook chronische emotionele stress,  zorgt ervoor dat de thermostaat steeds gevoeliger wordt; een gevoelig getraumatiseerd persoon voelt pijn bij een normale hoeveelheid gas in het darmkanaal en een normaal spanningsniveau in de darmwand.

Tegelijkertijd verkeert de prefrontale cortex in een verhoogde staat van waakzaamheid en reageert ze in de vorm van geestelijke pijn [angst, opwinding, vermoeidheid] op normale fysiologische processen. P170

• Maagzuur p 171 ev
  

8. Dementie, hoofdstuk 12, “ik zal eerst bovenin doodgaan”

• Bij alzheimer is de hippocampus het eerst aan de beurt voor aftakeling. De hippocampus is een hersengebied dat bestaat uit grijze materie en dat zich in de temporale kwab van de hersenen bevindt. De temporale kwab ligt in beide hersenhelften naast de oren. De hippocampus speelt een rol bij de vorming van herinneringen en heeft een belangrijke functie bij de regulering van stress. Een chronisch hoog niveau van cortisol kan er voor zorgen dat de hippocampus krimpt
• Het immuunsysteem speelt een rol bij de neurodegeneratieve processen die gepaard gaan met Alzheimer.
• Alzheimer zou een auto-immuunziekte kunnen zijn volgens nieuwe inzichten. Auto-immuunziekten brengen onevenwichtigheden met zich mee in het fysiologische stressreguleringssysteem. In het bijzonder in de opeenvolgende productie van hormonen die door de hypothalamus in gang wordt gezet. Deze golf van hormonen mondt uit in de afgifte van cortisol en adrenaline door de bijnieren. Alzheimer heeft een link met de abnormale productie van hormonen die door de hypothalamus en hypofese worden geproduceerd. Bij mensen en dieren met alzheimer is sprake van een overmatige productie van cortisol die gepaard gaat met schade aan de hippocampus. Een onderzoeker zegt: ‘de ziekte wordt waarschijnlijk veroorzaakt door chronische stress die van invloed is op een ouder wordend immuunsysteem’.
• De levensverhalen van alle alzheimerpatiënten van de schrijver werden gekenmerkt door de onderdrukking van emoties. Ze hebben allemaal het verlies van een dierbare op jonge leeftijd meegemaakt of er werd niet tegemoet gekomen aan hun emotionele behoeften.
  

9. Reuma, hoofdstuk 13, “wel of niet van jezelf, het immuunsysteem in de war”

• Typerend is dat deze mensen niet/nooit om hulp vragen; ze moeten alles zelf doen. In feite is dat een copingmechanisme, een compensatie voor de emotionele behoeften waaraan in de kindertijd niet werd voldaan. Dit kan bv het gevolg zijn van een rolwisseling tussen ouder en kind als het kind nog jong is. De rolwisseling trekt de relatie scheef die het kind heeft met de wereld om zich heen. Gebleken is dat deze kinderen vatbaarder voor stress zijn en op latere leeftijd kan dit een oorzaak zijn voor psychologische en fysieke ziekten.
• Andere typerende kenmerken; perfectionisme, angst voor de eigen boosheidsimpulsen, ontkenning van vijandigheid en een sterk gevoel dat ze niet goed genoeg zijn.
• Het onderdrukken van boosheid is een vorm van dissociatie. Dissociatie heeft zijn oorsprong in de kindertijd. Het jonge kind verwijdert onbewust gevoelens of informatie uit zijn bewustzijn. Als het kind ze bewust zou ervaren zouden ze onoplosbare problemen veroorzaken. De informatie die wordt buitengesloten is informatie waarvan de persoon in kwestie bang is dat hij er opnieuw min of meer ernstig onder zal lijden.
  Dus; het boze kind kwam in de problemen en werd afgewezen. De boosheid en de afwijzing moesten vanbinnen worden afgewend om zichzelf te beschermen, zodat de hechtingsrelatie met de ouder in stand kon worden gehouden. Dat leidt op zijn beurt tot de sterke gevoelens van ontoereikendheid en het slechte zelfbeeld.
  De boosheid kan gericht worden op jezelf in plaats van op de persoon met wie je de hechtingsrelatie hebt. Zo ontstaat onterecht zelfkritiek.
  Als zaken door elkaar heen lopen op deze manier; boos worden op jezelf in plaats van op de ander dan weerspiegelt het lijf dit op den duur door een auto-immuunziekte. P198
• Emoties zijn heel belangrijk
  • Zij beschermen ons tegen bedreigingen van buitenaf, net als het immuunsysteem en het zenuwstelsel
  • Zij zorgen voor de bevrediging van onontbeerlijke eetlust en behoeften, net als het zenuwstelsel en de hormonen
  • Zij dragen bij aan het in stand houden en herstel van het inwendige milieu net als alle systemen in je lichaam

Emoties als angst, boosheid en liefde zijn net zo noodzakelijk voor de overleving van het organisme als zenuwimpulsen, immuuncellen of de activiteit van hormonen.

Als emoties leiden tot het vervagen van grenzen van wat van mij en wat van de ander is dan zal dit doorvertaald worden naar onze fysiologie; het immuunsysteem weet ook niet meer wat van mij of van de ander is. Zo leidt onderdrukte boosheid tot een verstoord immuunsysteem.

Het onvermogen om gevoelens op een effectieve manier te verwerken en te uiten, en de neiging om aan de behoeften van anderen te voldoen voordat we eerst naar onze eigen behoeftes kijken zijn patronen die mensen die een chronische ziekte krijgen met elkaar gemeen hebben. Deze copingstijlen geven blijk van een vervaging van grenzen, het door elkaar halen van wat op psychologisch niveau wel of niet van jezelf is. Deze zelfde verwarring vindt vervolgens plaats op het niveau van cellen, weefsels en lichaamsorganen.

• Stress kan onbalansen in het PNI-systeem veroorzaken. Deze onbalansen zijn verantwoordelijk voor het ontstaan van auto-immuunziekten, aldus veel wetenschappelijk bewijs. P209
• Speciaal hoe het werkt bij reuma: p.209
  

10. Astma, hoofdstuk 14, “een delicaat evenwicht: de biologische aspecten van relaties”

• Hechtingsrelaties reguleren de emoties, het gedrag en de fysiologie van het kind. De nabijheid van ouders heeft grote invloed op:
  • De biologische status van het kind
  • De neurochemische output
  • De elektrische activiteit in de emotie-centra van de hersenen
  • De hartslag van het kind
  • De bloeddruk van het kind
  • Het bloedserum gehalte van verschillende hormonen die aan stress zijn gerelateerd
  • Zenuwstelsel 

Kinderen zijn bijna niet tot biologische zelfregulering in staat. Emoties zoals boosheid, liefde en angst dienen als zelfbescherming terwijl ze essentiële relaties in stand houden met ouders en andere verzorgers.
Wellicht blijven sociale relaties ook op latere leeftijd een belangrijke rol spelen bij de regulering van onze biologische systemen. Ons voortbestaan als mens werd in staat gesteld door samen te werken. Er was een sterke emotionele band met de familie/stam. Sociale en emotionele banden vormen een wezenlijk onderdeel van onze neurologische en chemische samenstelling. Onze gezondheid wordt niet alleen bepaald door onze fysieke omgeving maar ook door onze sociale omgeving.

• Astma. P217. Bij astma zijn alle componenten van het PNI-apparaat betrokken; emoties, zenuwen, immuuncellen en hormonen. Emoties kunnen leiden tot zenuwontladingen , die de luchtwegen vernauwen. De triggers voor astma zijn divers. Emoties kunnen iemand vatbaar maken voor astma, ongeacht de trigger. Chronische emotionele stress maakt het immuunsysteem overgevoelig, zodat triggers het immuunsysteem overactief kunnen maken. Er is nog een link met emoties. Via hormonen. De hormonen beïnvloeden de ontstekingen die met astma gepaard gaan. Astma-patiënten produceren minder cortisol als reactie op stress.
  Er blijkt uit onderzoek een sterk verband tussen de ernst van de ziekte en emotionele toestanden die door relaties teweeg worden gebracht. Er is vaak sprake van een onzekere hechting. Astma kinderen reageren met meer abnormale ademhalingspatronen  op de stem van hun moeder dan die van andere vrouwen. Emoties hebben blijkbaar een specifiek effect op de ademhaling.
  Uit onderzoek blijkt dat kinderen met astma vaak lange, escalerende, wederzijds negatieve interacties met hun ouders hebben. Vooral bij frustratie en bij het ontvangen van kritiek werd de luchtstroom vanuit de longen beperkt [vernauwing luchtwegen]. Dit zou ook het geval zijn bij boosheid en angst.
  Familiesystemen met zieke kinderen kennen 4 hoofdkenmerken
  • Verstrengeling
  • Overbezorgdheid [controle over de ander uitoefenen]
  • Rigiditeit
  • Het niet oplossen van conflicten
• Het sociale aspect binnen gezondheid. Een slechte sociale ondersteuning brengt in tijden van stress een grotere kans op ziekte [bv borstkanker, p220].
  Het psychologisch functioneren van mensen is onlosmakelijk verbonden met de emotionele band en sociale verbinding met mensen die ons ondersteunen.
  Het gaat niet alleen om alleen zijn, maar ook om alleen voelen.
  Differentiatie: het vermogen om emotioneel contact te hebben met anderen en daarbij autonoom te blijven in je eigen emotionele functioneren. Als iemand niet goed gedifferentieerd is ontbreekt een emotionele grens tussen hemzelf en anderen, én ontbreekt er een grens die voorkomt dat zijn eigen denkproces wordt overweldigd door zijn emoties. Hij neemt automatisch angsten van anderen over en veroorzaakt aanzienlijke angst in zichzelf. P222
  Iemand die goed gedifferentieerd is kan vanuit een open acceptatie van zijn eigen emoties reageren. Hij past zijn emoties niet aan de verwachtingen van anderen aan en hij gebruikt zijn emoties ook niet om zich tegen anderen te verzetten. Hij onderdrukt zijn emoties niet en uit ze ook niet impulsief. We kennen functionele differentiatie en basisdifferentiatie. P222.  Hoe minder goed de basisdifferentiatie is ontwikkeld hoe vatbaarder iemand is voor emotionele en fysieke stress. Basisdifferentiatie: ik kan mijn emotionele werk zelf doen; maw ik kan betrokken blijven bij de ander en me daarbij emotioneel gezien openstellen voor de ander en mijzelf.

Voldoen aan de verwachtingen van anderen hangt nauw samen met differentiatie. De strijd tussen het inwendige biologische milieu van het kind en de voortdurend aanwezige behoefte van het kind om geaccepteerd te worden.
De minst overheersende partner in een relatie krijgt het grootste deel van de angst te verwerken; niet alleen de eigen angst maar ook die van de partner.
De partner die het meest de eigen behoeften moet onderdrukken heeft ook een grotere kans op het krijgen van een fysieke ziekte.

• Onze ontwikkeling is gericht op de ontwikkeling van totale afhankelijkheid naar wederzijdse afhankelijkheid van volwassenen die binnen een gemeenschap leven. Een geleidelijke en bij onze leeftijd passende verschuiving van de behoefte aan veiligheid naar het streven naar autonomie. Van gehechtheid naar individuatie. Geen van beiden verdwijnt helemaal.
  Alles wat onze autonomie als volwassene ondermijnt ervaren we als stress. Het nastreven van autonomie mag niet gepaard gaan met afbreuk aan onze sociale relaties waar we afhankelijk van zijn.
  De kwetsbaarheid voor subjectieve en fysiologische stress is evenredig aan de mate van emotionele afhankelijkheid. P225
  Om de stress van relaties die bedreigd worden zo klein mogelijk te maken kan iemand een deel van zijn autonomie opgeven. De emoties die zo worden onderdrukt zullen op de lange termijn tot ziekte leiden.
  Ook emotioneel afsluiten, in je schulp kruipen, is geen goede manier om om te gaan met stressvolle relaties. Zij kunnen geen intimiteit ervaren en hebben geen goed ontwikkelde zelfregulering. Ze zijn emotioneel gezien verkild. Ze zullen veel stress ervaren als  gevolg van onvervulde behoeften.
• Sociale ondersteuning is wezenlijk om ziekte en sterfte te voorkomen
• Stressregulering bij volwassenen is de balans vinden tussen veiligheid binnen de sociale groep/relaties en authentieke autonomie. Alles wat dit evenwicht verstoort is een bron van stress.

Hoe kan het anders?

We willen in ons leven zelf aan het roer staan.
We willen de touwtjes in handen hebben en zelf de bewuste beslissingen nemen die ons leven beïnvloeden.
Zonder BEWUSTZIJN kunnen we nooit echt verantwoordelijk zijn. Het coachen op zelfbewustzijn is zeer belangrijk omdat kennis en inzicht een transformerende kracht hebben. Inzicht is nuttiger voor mensen dan advies. Door het zelfbewustzijn te vergroten zien we aspecten van onszelf die we voorheen niet zagen.

Zelfliefde: zie elke dag je emoties onder ogen en leer stap voor stap van jezelf te houden. Zodoende verzacht elk deel van je lichaam

Overtuigingen
In de heling, of de genezing is het zaak om hier vanaf te komen. Het los laten van deze overtuigingen. Dit gebeurt enkel en alleen van binnenuit. We moeten gaan naar de kern van onze overtuigingen. Dit betekent dat we ons leven opnieuw moeten overdenken en her-kennen, dus letterlijk ‘opnieuw kennen’. De sleutel tot genezing is de actieve, vrije en goed doordachte keuze van het individu. Op zoek gaan naar het aangeboren menselijke vermogen om vrij te zijn. Bevrijding van beklemmende en stressvolle externe omstandigheden zijn daarbij zeer belangrijk, maar dat is alleen mogelijk als we onszelf eerst bevrijden van de tirannie van de biologie van onze overtuiging.

De kracht van negatief denken, hoofdstuk 18:
Op weg naar gezondheid is de eerste stap het loslaten van onze gehechtheid aan wat positief denken wordt genoemd. Dit is een continue drive naar positivisme. Maar dit kan net zo goed het copingmechanisme van het gekwetste kind zijn. Dwangmatig optimisme kan een manier zijn om een angst niet onder ogen te hoeven zien.
Met negatief denken bedoelt de schrijver dat het ook goed kan zijn om naar die angst toe te gaan en onder ogen te zien wat die angst wil zeggen. In plaats van dat je de leegte gaat vullen met positieve dingen kun je ook naar de leegte toe gaan en deze omarmen en uitzoeken wat het te betekenen heeft. In deze leegte kunnen zich dingen bevinden die de HPA-stressrespons continu aanzetten.  Positieve emoties zoals vreugde en tevredenheid zijn hartstikke gezond. Echter als zij dwangmatig worden opgeroepen om negatieve dingen te copen, dan zal de weerstand tegen ziekte lager zijn. Ons brein reguleert de omgevingsimpulsen en vraagt om erkenning er van.
Een beetje negatief denken kan ook helpen om mensen eens wat realistischer naar hun jeugd te kijken. Zodat men erachter kan komen wat de verborgen prijs is die ze als kind moesten betalen voor de goedkeuring en acceptatie van hun ouders.

Voor de coaching mag je je afvragen of de coachee zijn leven leidt volgens zijn eigen diepste waarheden of om aan andermans verwachtingen te voldoen?
Welke dingen die ik altijd heb geloofd en gedaan komen echt uit mezelf en welke dingen heb ik gedaan om het zelfbeeld in stand te houden dat ik ooit heb gecreëerd omdat ik dacht dat ik mijn ouders moest plezieren?

• Ga jezelf beter begrijpen
• Ga jezelf meer accepteren
• En wordt assertiever in het omgaan met emoties

Emotionele competentie
Emotionele competentie is het vermogen om op een verantwoorde manier in verhouding tot onze omgeving te staan, zonder een slachtofferrol aan te nemen en zonder onszelf te schaden.
De volgende 7 elementen van genezing helpen bij het ontwikkelen van onze emotionele competentie:

1. Acceptatie

Door middel van mededogende nieuwsgierigheid; kijk zonder oordeel naar jezelf

2. Bewustzijn

Het onder ogen leren te zien van je eigen emotionele waarheid.

• Leren vertrouwen op onze innerlijke waarnemingen
• Leren herkennen van stresssignalen in je lichaam; de fysiologische stressrespons (de hypofese) is veel nauwkeuriger dan het intellect.
  Voorbeelden van fysieke signalen zijn; bonzen van het hart, vermoeidheid, zweten, vaak plassen, hoofdpijn, rugpijn, diarree, droge mond.
  Emotionele stresssignalen; emotionele spanning, bovenmatige alertheid, ongerustheid en het verlies van levensvreugde.
  Gedragsmatige stresssignalen; ongebruikelijke impulsiviteit of prikkelbaarheid en de neiging om overdreven te reageren.

Symptomen kunnen we zien als boodschappen waar we op moeten letten.

3. Boosheid

Het doorvoelen van boosheid blijkt de genezing te bevorderen en toch zeker de levensduur van mensen te verlengen.

Een hoog cholesterol-niveau wordt in verband gebracht met de Sympathicus toestand van het autonome zenuwstelstel. De hormonen die tijdens de stressrespons worden afgegeven verhogen het lipidenniveau, inclusief het cholesterolniveau. 

Zowel het onderdrukken van boosheid als het bovenmatig ventileren van boosheid zijn belangrijke issues om aan te pakken. Sterker nog, ze kunnen aan ziekte ten grondslag liggen.

Gezonde boosheid is zowel een bekrachtiging als een ontspanning. Je voelt als het ware dat je klaar bent voor de aanval én tegelijkertijd verdwijnt al je angst. Als gezonde boosheid wordt ervaren zie je niets dramatisch, je ziet wel een afname van alle spierspanning.
Gezonde boosheid betekent dat je de ervaring van boosheid niet hebt onderdrukt. Ik kan ervoor kiezen om mijn boosheid met woorden of daden te uiten, maar je hoeft er geen uiting aan te geven via een ongecontroleerde woede-uitbarsting. Je blijft bij gezonde boosheid dus zelf aan het roer, je blijft zelf de leiding houden en niet de ongebreidelde emotie. Als je voor jezelf opkomt ga je niet over andermans grenzen heen.
Als boosheid ontspanning is, wat is dan woede? ➔ meestal angst [met als fysieke kenmerken een meer gespannen stem, een oppervlakkige ademhaling en spierspanning]. Mensen met woede ervaren hun boosheid niet fysiologisch, ze uiten alleen maar hun boosheid. In feite is dit een verdedigingsmechanisme tegen de angst die in een kind altijd gepaard gaat als er sprake is van boosheid. Boosheid veroorzaakt angst, omdat er naast de boosheid andere positieve gevoelens bestaan zoals liefde en het verlangen naar contact. Maar aangezien boosheid tot een aanvallende energie leidt, vormt ze een bedreiging voor de hechting met anderen. Agressieve impulsen worden onderdrukt op basis van een schuldgevoel, en het schuldgevoel is er alleen maar omdat er naast de agressieve impulsen ook liefde en positieve gevoelens aanwezig zijn. Een ontlading in de vorm van een woede-aanval biedt bescherming tegen het daadwerkelijk ervaren van boosheid.
Onderdrukking van boosheid is de ander manier om het ervaren van boosheid te vermijden.
Onderdrukking en ontlading via woede zijn allebei gerelateerd aan angst en bezorgdheid, waardoor ze allebei psychologische stressresponsen in gang zetten, ongeacht wat we wel of niet bewust voelen. P 302 en 303

De angst die gepaard gaat met boosheid en andere ‘negatieve’ emoties, zoals verdriet en afwijzing, kan diep in het lichaam vast komen te zitten. Via het PNI-systeem kan dit leiden tot biologische veranderingen. Deze kunnen leiden tot organische ziekten.
Als de agressieve energie van boosheid niet wordt geuit dan raakt het immuunsysteem in de war. Onze fysiologische verdedigingssystemen beschermen ons dan niet meer en kunnen zelfs overgaan tot muiterij en het eigen lichaam aanvallen. P 304

4. Autonomie

Ziekte vertelt een geschiedenis. Het is een eindpunt van een levenslange strijd om te kunnen zijn wie je echt bent.

Het lijkt erop, volgens Maté, dat het hogere doel van de natuur is gelegen in het bestaan van een autonome, zelfregulerende psyche. Als de psychische gezondheid onder druk komt te staan dan bezwijkt het lichaam. Omgekeerd echter kan de psyche  afschuwelijk fysiek letsel doorstaan.

Mensen lijden als er geen duidelijke grenzen bestaan. Grenzen tussen ouder en kind. Hoe meer de grenzen tussen ouder en kind in de kindertijd zijn geschonden hoe meer kans op ziekte. P 307

Verstrengeling is het ontbreken van een duidelijke grens tussen kind en ouder. Ook toekomstige relaties zal het kind op dit manier aangaan, verstrengeld dus. Dit kan zich op vele manieren uiten; zich terugtrekken en een norse en zelfsaboterende weerstand tegen gezag, of het voortdurend en dwangmatig zorgen voor anderen. Of beide vormen. Voor genezing is noodzakelijk dat iemands grenzen opnieuw worden bepaald.

We ervaren het leven via ons lichaam. Als we onze levenservaringen niet kunnen verwoorden, zegt ons lichaam wat onze geest en mond niet kunnen zeggen.

Autonomie is de ontwikkeling van de innerlijke ruimte van waaruit we zelf de controle over ons leven hebben.

5. Hechting

Hechting vormt onze verbinding met de wereld om ons heen. De hechting is al dan niet ontstaan in de jongste jaren. Je hebt

• Al of niet geleerd om open te blijven
• Al of niet geleerd om voor jezelf te zorgen en gezond te blijven
• Al of niet geleerd om te gaan met boosheid en andere emoties
• Al of geen autonomie ervaren

Hechting, mensen met sociale contacten, is belangrijk voor de genezing. Juist eenzame mensen lopen het grootste risico om ziek te worden. Verbinding met andere mensen is een noodzaak voor genezing.

6. Assertiviteit

Assertiviteit is de verklaring aan onszelf en de wereld om ons heen dat we bestaan en dat we zijn wie we zijn. Het is de verklaring van ons wezen, een positieve waardering van onszelf, onafhankelijk van ons verleden, van onze persoonlijkheid, van onze vermogens of van hoe onze omgeving eruit ziet. Assertiviteit stelt de kernovertuiging in twijfel dat we ons bestaan om de een of andere reden moeten rechtvaardigen. Het is een kwestie van ZIJN. Het is het loslaten van te reageren.

7. Bekrachtiging 

Bekrachtigend spreken betekent dat we iets op een positieve manier verklaren. Er zijn hierbij 2 belangrijke waarden:

1. Ons creatieve zelf; de drang om te creëren heeft iedereen. Luister ernaar. Wat erin zit moet eruit. Op jouw manier, met jouw talenten in het tempo dat de natuur voor ons heeft voorzien
2. De bekrachtiging van het universum, onze verbinding met al wat is.

Op zoek naar je spirituele zelf, mediteren, nauw contact met de natuur.

De spirituele verbinding.