Emoties-Fysiologie-Polyvagaal

Alles in je lichaam heeft een functie: Met je handen kun je dingen pakken, je hart zorgt voor de bloedsomloop, met je neus kun je ruiken enz. Als je je lichaam kunt zien als de hardware dan zijn je zenuwstelsel, gevoelens en emoties wellicht de software. De hardware is niets zonder de software en omgekeerd.

In basis zijn er 4 emoties (met heel veel verschillende variaties en gradaties)

– Boosheid
– Angst
– Verdriet
– Blijheid

Deze vier basisemoties hebben de volgende basisfuncties:

• Boosheid geeft jou het signaal dat er een grens wordt overschreden. Boosheid vraagt om grenzen aan te geven. Als iemand iets zegt wat jou pijn doet dan heeft deze persoon een grens bij jou overschreden. 
• De functie van angst is om alleen die activiteiten te doen die voor jou veilig zijn. Angst weerhoudt je om te veel risico te nemen. Dit is ook een vorm van grenzen aangeven.
• Verdriet dient om verlies te verwerken. Je kunt een dierbare verloren hebben, maar het kan ook een baan zijn of wat dan ook. Door je verdriet te accepteren kun je ontladen (huilen en troost vinden) en situaties achter je laten. “Tranen zijn de parels van de ziel”.
• De emotie blijheid tenslotte heeft tot functie om connectie te maken met anderen, om plezier te hebben.

De betekenis van emoties

Emoties dienen een functie. Ze zijn geen luxe maar een essentieel aspect van ons bestaan: ze zorgen voor het voelen maar ze zijn ook van cruciale waarde voor overleving. Door gevoelens kunnen we ons oriënteren, de wereld interpreteren, belangrijke informatie vinden. Gevoelens laten ons weten wat er gevaarlijk is en wat goedaardig, wat ons bestaan bedreigt en wat onze groei bevordert. Hoe beperkt zouden we zijn zonder zintuigen? Door onze emoties af te sluiten, raken we een onmisbaar deel van ons zintuiglijk apparaat kwijt en bovendien een onmisbaar deel van wie we zijn. Emoties maken het leven de moeite waard, spannend, uitdagend en zinvol. Ze zijn de drijfveer achter onze verkenning van de wereld, de motivatie voor onze ontdekkingen en de brandstof voor onze groei. Zij bepalen, als je er naar luistert, je handelen en je gedrag. Ze zijn je kompas waarop je je levenskoers kunt richten.

Zonder emoties wordt je een gevangene  van je beperkingen en angsten. Dit kan leiden tot  depressie, angsten en andere problemen. Je kunt stellen dat je zonder emoties jezelf (ten dele) verliest.

Hoe werken emoties op het fysieke lichaam?

Wat veel mensen niet weten is dat emoties ook een fysiologische link hebben: Via je zintuigen komen prikkels binnen in het limbische brein (ons brein kent 3 delen; het reptielenbrein voor de instinctieve functies, het limbische brein voor de emotionele functies en de cortex voor de cognitieve functies). In dit limbische brein wordt door een specifiek onderdeel ervan, de hypothalamus, de betekenis van de prikkel beoordeeld. Als de hypothalamus het signaal herkent als veilig gebeurt er verder niets bijzonders. Als de hypothalamus echter het signaal als onveilig duidt, dan worden via de hypofese en het sympathische zenuwstelsel hormonen aangemaakt die via het bloed het cardiovasculaire systeem en het zenuwstelsel gaan activeren. Met andere woorden; er worden onder andere cortisol en adrenaline aangemaakt die het lichaam gaan voorbereiden op een vecht-/vlucht-reactie. Lichamelijk gezien wordt er meer bloed naar ledematen gepompt, ten koste van de organen, de spierspanning wordt vergroot, de ademhaling komt hoger te zitten en de hartslag gaat omhoog. Je cortex gaat op een lager pitje, of gaat zelfs helemaal offline. Kortom, de initiële prikkel zorgt via het brein, hormonen en het zenuwstelsel tot een activering van het lichaam zodat je klaar bent om te vluchten of te vechten. Hier ligt ook een directe relatie met de Polyvagaal theorie.

Dit mechanisme dateert al van miljoenen jaren terug. Het dateert uit een tijd dat de wereld er heel anders uitzag dan nu. De vecht/vlucht respons is in onze huidige maatschappij veel minder echt nodig. Wanneer is er daadwerkelijk gevaar? Daadwerkelijk gevaar is er vaak weinig maar er zit wel veel onveiligheid in onze huidige maatschappij; het is veel en veel drukker, je krijgt veel meer prikkels, er ligt veel druk op je gezinssituatie, op je werk, op social media. Dat alles geeft jouw systeem het idee dat er continu gevaar is en dat hierdoor continu een vecht/vlucht respons wordt opgeroepen. De hoeveelheid cortisol, ook wel ‘het stress-hormoon’ genoemd, die met deze respons worden opgeroepen is ongezond voor je hele lichaam.

Samenvattend. Emoties zijn ook op fysiologisch vlak van levensbelang voor ons mensen:

• Zij beschermen ons tegen bedreigingen van buitenaf, net als het immuunsysteem en het zenuwstelsel
• Zij zorgen voor de bevrediging van onontbeerlijke eetlust en behoeften, net als het zenuwstelsel en de hormonen
• Zij dragen bij aan het in stand houden en herstel van het inwendige milieu net als alle systemen in je lichaam

Emoties als angst, boosheid en liefde zijn net zo noodzakelijk voor de overleving van het organisme als zenuwimpulsen, immuun cellen of de activiteit van hormonen.

Emoties voel je letterlijk in je lichaam. Dat is niet voor niets. Als lichaam en geest goed samenwerken dan reageer je op deze signalen in je lijf. Je doet als vanzelf wat je lichaam je zegt.  Echter als lichaam en geest om wat voor reden dan ook niet meer goed samenwerken dan kan het zo zijn dat je niet meer handelt naar wat je lichaam aangeeft óf het kan zijn dat je je lichaam niet meer goed aanvoelt waardoor je ook stagneert in je reactie.

In de life coaching zie ik beide situaties vaak terug. Door datgene wat er in je leven is gebeurd kun of durf je niet meer te reageren op basis van je emoties, van je gevoel. Het is in het belang van je gezondheid heel belangrijk om te doorgronden hoe jouw patroon hierin verloopt en hoe je dit patroon weer gaat doorbreken.

Je gezondheid is onder andere gerelateerd aan je emoties. Emoties is een term die al heel lang bestaat. Het komt uit het latijn; e-movire betekent letterlijk ‘naar buiten bewegen’. Dat is wat emoties van nature doen, ze bewegen naar buiten, ze zetten je aan tot actie. Het bewust of onbewust negeren van emoties zorgt ervoor dat deze energie in je lichaam blijft en heel vaak zien we dat dit leidt tot piekeren, tot over-denken.

Er komen ook steeds meer onderzoeken waaruit blijkt dat emoties een directe of indirecte invloed hebben op allerlei ziektebeelden. Een chronische ziekte heeft vaak twee belangrijke patronen gemeen. Ten eerste het onvermogen om gevoelens op een effectieve manier te verwerken en te uiten. En ten tweede de neiging om aan de behoeften van anderen te voldoen voordat we eerst naar onze eigen behoeftes kijken. Deze copingstijlen geven blijk van een vervaging van grenzen, het door elkaar halen van wat op psychologisch niveau wel of niet van jezelf is. Deze zelfde verwarring vindt vervolgens plaats op het niveau van cellen, weefsels en lichaamsorganen.

We kunnen dus concluderen dat prikkels die gezien worden als onveilige signalen en die zich uiten in bijvoorbeeld angst en boosheid ook een lichamelijk effect hebben. En dit lichamelijk effect wordt vergroot als deze emoties niet verwerkt en/of geuit worden, dus in het lichaam blijven. In dat geval wordt vooral de cortisol niet ontladen en blijft deze de organen aansturen. Op lange termijn is dit schadelijk.